“El membrillo del sol”, oftewel: Een kweeperenboompje in de zon.

In 1992 kwam de documentaire film: “El membrillo del sol” van Victor Enrice uit. Ik kreeg echter pas veel later lucht van het bestaan ervan. In de film wordt de Spaanse realistische schilder Antonio Lopez Garcia gevolgd tijdens het schilderen van een kweeperenboompje in zijn tuin. Die tuin heeft overigens meer weg van een binnenplaatsje; ’t is nogal kaal en op dat boompje na groeit er niet zoveel.

Dat Garcia binnen de kunstwereld van Spanje en ver daarbuiten een begrip is, was mij lange tijd ten enen male ontgaan, want ik had nog nooit van de man gehoord. Het moet ergens in 2009 of 2010 geweest zijn dat bevriende collega Flip Gaasendam mij op z’n atelier een boekje van de kunstenaar liet zien. Het betrof een catalogus uit 2008 van een tentoonstelling in het Museum of Fine Arts in Boston. Bladerend door het slapkaftboekie kwam ik bij het zien van de afbeeldingen steeds meer onder de indruk van het werk. In de eerste plaats door de thematiek; want naast hele grote stadsgezichten van Madrid schilderde Garcia onderwerpen die je nou niet bepaald schilderachtig zou kunnen noemen. Het interieur van een WC of een douchebak met daarboven een raam dat is afgeplakt met bobbeltjesplastic vallen eerder in de categorie “non subjects”. Toch weet de schilder er wel degelijk iets esthetisch van te maken. Mede door de intense observering en een verbluffende techniek is het werk waar je niet zo maar eventjes aan voorbij gaat. En dan is de man ook nog een begenadigd tekenaar en beeldhouwer. Ik zag tekeningen van een intensiteit die ik daarvoor nog niet eerder zag. Ze waren niet alleen overweldigend van techniek, want techniek kan makkelijk ontaarden in holle virtuositeit, of nog erger: niet te onderscheiden van een foto. In America zijn ze er gek op, met de toevoeging dat hoe groter hoe beter ook van toepassing is. Nee, die van Antonio zijn weliswaar ook groot, maar ook van een gevoeligheid die je alleen bij de allergrootsten tegenkomt.

In 2016 reisden we samen met Ronald en Janneke af naar Madrid om het werk van Andrew Wyeth en z’n zoon Jamie in het echt te bekijken. Het toeval wilde dat er in het zelfde museum ( Museo Thyssen Bornemisza) ook werk van de Madrileense Realisten te zien was; een clubje “bejaarde” kunstenaars die elkaar sinds de jaren 50 van de vorige eeuw van de kunstacademie in Madrid kennen en sindsdien altijd bevriend zijn gebleven. Hun werk is qua thematiek erg aan elkaar verwant, maar daarbinnen neemt het werk van Antonio Lopez Garcia een bijzondere plaats in. Van hem was er gelukkig ook een mooie collectie te zien. De toch wel hoge verwachtingen werden moeiteloos ingelost; wat een kunstenaar! Geen flauwe, bij het fotografische af, gepriegelde voorstellingen maar grote panelen die van dichtbij veel schilderachtiger zijn dan je van een plaatje uit een boek zou vermoeden. De impact van het werk was enorm.

Als je, zoals ik, geregeld het internet loopt af te struinen naar nieuw werk, komt er vanzelf iets voorbij waar je meer van wilt weten. Zo kwam ik kortgeleden de complete film op YouTube tegen. Met een speelduur van meer dan 2 uur zal de documentaire voor een gewone sterveling waarschijnlijk een ware beproeving zijn om hem in zijn geheel uit te zitten. Er gebeurt namelijk niet zoveel en wat er gebeurt, valt onder de noemer contemplatieve cinema. Als het een ander onderwerp betrof dan die van de schilderkunst zou ik het ook snel zat zijn en het een “niks aan de hand film” vinden. Het is vooral de curieuze werkwijze van Garcia die het allemaal genietbaar en wat mij betreft zelfs uiterst fascinerend maakt. Ik ga daar verder niks over zeggen, want dat zou iets van het mysterie wegnemen; het is n.l. veel leuker om dat zelf te zien gebeuren en je erover te verbazen. Daar komt nog bij dat er in de film vrij weinig wordt gesproken, maar als er al iets wordt gezegd, is het in het in het Spaans; dus voor mij en velen met mij onverstaanbaar.

Toch besloot ik op een avond toen Harma met haar zussen aan de kletter was er eens lekker voor te gaan zitten. Ik sprak met mezelf af om ook niet even stiekem een stukkie door te spoelen, maar om gewoon het hele ding van begin tot het eind uit te zitten. Al gauw bleek dat het me totaal geen moeite kostte. Ook de stukjes waarin gesproken werd vulde ik naar eigen inzicht in en ik denk dat ik er nog niet eens zo heel ver naast zal hebben gezeten. Kortom; ik had een top avond. Toen ik de volgende dag op het internet nog wat aanvullende informatie zocht stuitte in op een blog van ene Jean Wilkey, waarin zij uiteenzet waarom de film haar zo fascineerde, met aan het eind een linkje waar je de film in z’n geheel kan bekijken, maar dan met de Engelse ondertiteling. Tja, en dan ben ik weer wel zo nieuwgierig dat ik ook wil weten wat er nou echt in de film wordt gezegd. Dus nog maar eens de hele film bekijken in de hoop dat de losse eindjes nu op hun plek vallen. Grappig is dan dat de arbeiders die het huis van de Garcia’s aan het verbouwen zijn geen Spanjaarden zijn, maar Polen. Of het Chinese stel, waarvan ik maar aannam dat het een galeriehoudster met haar partner was en die honderd uit vraagt over het hoe en waarom van Garcia’s werkwijze helemaal geen Spaans spreekt, maar Chinees en dat de partner een tolk is die de conversatie van Spaans naar Chinees vertaalde en vice-versa. Uit niets blijkt trouwens dat het een galeriehoudster is, of wat haar connectie überhaupt met Garcia is. De conversatie tussen Antonio en goede vriend Enrique Gran is eigenlijk ook niks bijzonders; ’t gaat vooral over het boompje; hoe ongelooflijk mooi die wel niet is en over de zon die maar niet wil schijnen, waardoor hij halverwege met het schilderij stopt en besluit om van het boompje een tekening van te maken. Verder blikken ze wat terug op hun jeugd en academietijd en zingen een Spaans liedje, wat ze nog van vroeger kennen.

Nadat ik de film in korte tijd dus 2 keer in z’n geheel had uitgezeten, bleef er één bepaald beeld bij mij hangen; die van een kweepeer met de markering streepjes die Antonio placht aan te brengen tijdens de lange periode van 29 september tot 10 december waarin hij het boompje vastlegt. Die streepjes hangen nauw samen met z’n werkwijze en zijn voor het proces/concept onontbeerlijk. Wederom ga ik het niet uitleggen, ga maar kijken als je nieuwsgierig bent, maar de Chinese dame vroeg er ook naar en krijgt uitgebreid antwoord. Ik volsta met de laatste woorden van Antonio: “ik volg de groei van de boom”.

Tja, en wat doe je dan als je ergens van onder de indruk bent? Dan moet je daar wat mee. Ik besloot om dat beeld voor m’n eigen plezier ook maar even voor de eeuwigheid vast te leggen; eerst in een tekeningetje, toen de aquarel en daarna de olieverfstudie. Lang leve de cinema en de schilderkunst.

https://www.youtube.com/watch?v=67dNsJBj_nA&t=4725s

Niet vergeten om de optie ondertiteling aan te klikken.

'k Heb er ook nog een tekeningetje bij gedaan van een opstelling in Garcia's atelier met uitgebloeide roosjes, inclusief het schietlood dat hij vaak gebruikt

7 september 2021